Język udmurcki

Удмурт кыл
Obszar	Udmurcja (Rosja) Kazachstan
Liczba mówiących	324 tys. (2010)
Klasyfikacja genetyczna	języki uralskie  języki ugrofińskie   języki fińskie    języki permskie     język udmurcki
Pismo/alfabet	cyrylica
Status oficjalny
język urzędowy	Udmurcja (Rosja)
Kody języka
ISO 639-1	-
ISO 639-2	udm
ISO 639-3	udm
W Wikipedii
Zobacz też: język, języki świata

Język udmurcki (удмурт кыл), język wotiacki – język należący do permskiej grupy języków ugrofińskich. Jest on językiem ojczystym dla ok. 550 000 mieszkańców Udmurcji w zachodniej części Przeduralu, czyli dla 77% ogólnej liczby Udmurtów (770 000, 1989). Około 15 000 ludzi mówi językiem udmurckim w Kazachstanie. W 1775 roku nakładem Akademii Nauk Imperium Rosyjskiego ukazał się w Petersburgu pierwszy opis gramatyki udmurckiej, pt. Сочиненія принадлежащія къ грамматикѣ вотскаго языка.

Rozróżnia się 4 grupy dialektów języka udmurckiego: dialekt północny, południowy, peryferyjny południowy oraz bessermiański (wessermiański). Język literacki opiera się na dialektach północnym i południowym. Język udmurcki spokrewniony jest z językiem komi.

Język udmurcki jest językiem aglutynacyjnym z elementami fleksyjnymi. Posiada 15 przypadków i nie zna kategorii rodzaju gramatycznego. Początki literatury w tym języku przypadają na XVIII wiek.

Język udmurcki jest, obok języka rosyjskiego, językiem urzędowym Udmurcji. Mimo to niewiele się ukazuje w tym języku gazet i czasopism, rzadkie są też programy udmurckie w radiu i telewizji. Brakuje również kompetentnych nauczycieli oraz materiałów dydaktycznych do nauczania tego języka w szkołach. Jedynie około jednej trzeciej wszystkich udmurckich uczniów uczy się swojego języka ojczystego w szkole.

W Iżewsku istnieje od 1932 roku katedra filologii udmurckiej na Państwowym Uniwersytecie Udmurckim.

Alfabet

А а, Б б, В в, Г г, Д д, Е е, Ё ё, Ж ж, Ӝ ӝ, З з, Ӟ ӟ, И и, Ӥ ӥ, Й й, К к, Л л, М м, Н н, О о, Ӧ ӧ, П п, Р р, С с, Т т, У у, (Ф ф), (Х х), (Ц ц), Ч ч, Ӵ ӵ, Ш ш, (Щ щ), Ъ ъ, Ы ы, Ь ь, Э э, Ю ю, Я я.

Alfabet udmurcki jest oparty na rosyjskim i składa się 38 liter. Oprócz 33 liter występujących w alfabecie rosyjskim zawiera pięć dodatkowych: ӝ, ӟ, ӥ, ӧ, ӵ. Litery ф, х, ц i щ występują wyłącznie w wyrazach zapożyczonych (głównie z języka rosyjskiego).

Samogłoski

	przednie	środkowe	tylne
wysokie	i	ɨ	u
średnie	e	ə	o
niskie		a

Spółgłoski

	wargowe	przedniojęzykowe		środkowo- językowe	tylno- językowe
		zębowe	dziąsłowe
zwarte	p b	t d		tʲ dʲ	k ɡ
zwarto-szczelinowe		(ʦ)	ʧ ʤ	ʨ ʥ
szczelinowe	(f) v	s z	ʃ ʒ	ɕ ʑ	(x)
nosowe	m	n		ɲ
drżące		r
boczne		l		ʎ
półsamogłoski				j

Spółgłoski [ʦ], [f] i [x] występują tylko w niedawnych zapożyczeniach z języka rosyjskiego.

Ciekawostki

W języku tym powstała część tekstu piosenki Party For Everybody zespołu Buranowskije Babuszki, który reprezentował Rosję w Konkursie Piosenki Eurowizji w 2012.

Do tej pory zrealizowano trzy filmy w języku udmurckim: Соперницы („Rywale”, 1929), Тень Алангасара („Cień Ałangasara”, 1994) i Узы-Боры („Jagody”, 2011).

Zobacz też

• Yrjö Wichmann

Linki zewnętrzne

• Strona języka udmurckiego (rosyjski, udmurcki)
• Katedra filologii udmurckiej, Państwowy Uniwersytet Udmurcki w Iżewsku (angielski)
• Literatura udmurcka (angielski)
• Udmurcja.pl (polski)